عناصر شیمیایی خاک و نقش آنها در رشد گیاهان

عناصر شیمیایی خاک و نقش آنها در رشد گیاهان

ماکرو المنتها: (عناصر پرمصرف)
عناصری که بیشتر مورد نیاز گیاهان می‌باشند و عبارتند از: کربن C، هیدروژن H، اکسیژن O، نیتروژن N، فسفر P، پتاسیم K، کلسیم Ca، منیزیم Mn، گوگردS.

میکروالمنتها: (عناصر کم‌مصرف)
عناصری که به مقدار بسیار کم نیاز هستند و اگر از مقدار متداول بیشتر شوند حتی اثرات نامطلوب هم خواهندداشت و عبارتند از: آهن Fe، منگنز Mg، روی Zn، بر B، مس Cu، مولیبدن Moو کلرCl.

نیتروژن
یکی از عناصر اصلی مورد نیاز گیاهان است که با وجودی که در هوا به مقدار زیادی وجود دارد. ولی گیاهان از نوع معدنی نیتروژن استفاده میکنند. بدون نیتروژن رشد گیاه به مقدار بسیار زیادی کاهش می‌یابد. از علائم کمبود نیتروژن کاهش رشد، زردی و کوچک شدن برگها و ضعف در برگهای پیر است چرا که نیتروژن از برگهای پیر به برگهای جوان منتقل میشود. کمبود شدید نیتروژن باعث ریزش پیش از موقع برگها میشود.
بیش از اندازه بودن نیتروژن هم به آبدار، ترد و شکننده‌شدن ساقه‌ها و تیره رنگ شدن برگها منجر میشود.
کودهای ازته به دو صورت آلی (کودهای دامی، برگ پوسیده و مرغی) و معدنی (نیترات آمونیوم، سولفات آمونیوم، اوره و…) وجود دارند.

فسفر
در فرایند فوتوسنتز بسیار مهم است. کمبود فسفر باعث توقف رشد گیاه میشود و به علت انتقال فسفر از برگهای پیر به برگهای جوان منجر به ریزش برگهای پیر میشود. گهگاه کمبود فسفر باعث تجمع مواد قندی در برگ و ساقه شده و برگها و ساقه‌ها به رنگ قرمز در‌میایند.
در خاک فسفر به صورت معدنی و آلی یافت میشود. PH خاک برای جذب فسفر مهم است و می‌بایست بین 6-7 باشد..
پتاسیم
پتاسیم در اغلب خاکها به اندازه کافی یافت میشود. پتاسیم در فتوسنتز و تهیه قند نقش دارد. این عنصر نیز در گیاهان قابل انتقال است بنابراین علائم کمبود آن به صورت سوختگی کنار برگها ابتدا در برگهای پیر ظاهر میشود.
سولفات پتاسیم و نیترات پتاسیم از کودهای پتاسه هستند.

کلسیم
کلسیم به صورت پکتات کلسیم در دیواره‌های سلولی گیاهان استفاده میشود. کلسیم در گیاهان قابل انتقال نیست و بنابراین پیوسته باید در دسترس گیاه باشد. کمبود کلسیم باعث کمبود رشد و همچنین لوله شدن برگها و قهوه‌ای شدن ریشه میگردد. پوسیده شدن غنچه‌ها، آسیب‌های پوستی در درختان از دیگر علائم کمبود کلسیم است.
برای رفع کمبود کلسیم، محلول پاشی و استفاده در ابیاری نیترات کلسیم و استفاده از کودهای حاوی کلسیم موثرند.

گوگرد
گوگرد در تهیه پروتئین و اسید آمینه برای گیاهان مورد نیاز است. بو و مزه برخی محصولات باغبانی مانند سیر، پیاز و خردل مربوطه به گوگرد است.
علائم کمبود گوگرد بیشتر در برگهای جوان دیده میشود، علائم به صورت کاهش رشد، زردی و کوچک شدن برگهای جوان است. گوگرد به صورت معدنی و آلی در خاک یافت میشود. گوگرد آلی از تجزیه مواد پروتئینی به دست می‌آید و گوگرد معدنی را می‌توان به صورت کود سوپر فسفات، سولفات آمونیوم و گل گوگرد یا سولفات کلسیم به خاک اضافه کرد.

منیزیم
منیزیم در تولید کلروفیل مهم اس و در بذور گیاهان به مقدار زیادی ذخیره میشود. علائم کمبود منیزیم زرد شدن مابین رگ‌برگهاست. ابتدا در برگهای پیر مشاهده شده و اگر کمبود شدید باشد برگهای شروع به ریزش میکنند. منیزیم در خاک به نسبت سریع شسته شده و از دسترس گیاه خارج میشود. برای رفع کمبود منیزیم از کربنات منیزیم و سولفات منیزیم استفاده میشود.

آهن
آهن در تولید کلروفیل، تنفس و فتوسنتز کاربرد دارد. کمبود آهن کاملا مشهود است و برگهای جوان زرد میشوند ولی رگبرگها سبز باقی می‌مانند و در کمبود شدید رشد متوقف میشود. جذب آهن به ph خاک و ترکیبات آن بستگی دارد و به صورت کلات آهن به خاک اضافه میشود.

بر
کمبود بر باعث توقف رشد و خشکیدگی سرشاخه‌ها و ریشه‌ها میشود. برگها ضخیم و شکننده شده گلدهی به میزان قابل توجهی کاهش یافته تبدیل گل به میوه کم میشود.
میزان بر در خاکها بسیار کم است و در خاکهای شنی زود شسته میشود.