سرخرطومی ، اولین بار حشره توسط مرحوم دواچی از پسته کاری های استان خراسان جمع آوری و گزارش شد (1958, Davatchii .) سرخرطومی پسته تا اواخر دهه 1370 هیچ گاه اهمیت اقتصادی نداشته و دامنه حضور و فعالیت آن به در سطح پسته کاری های رفسنجان در نواحی بسیار محدودی شناخته می شد اما به تدریج دامنه حضور آفت در سالهای اخیر گسترش یافته است. (مهرنژاد، 1387) در گذشته این آفت به صورت موردی در برخی از باغ های پسته گزارش شده بود و از تراکم زیادی برخوردار نبود ( سمیع و همکاران، 1384 ) اما به تدریج سرخرطومی به عنوان یک آفت قابل توجه در آمده است.(مهرنژاد، 1387) اگر روند توسعه ظهور آفت در سال های آینده همانند 5 سال گذشته باشد پیش بینی می شود آفت سرخرطومی به عنوان یک آفت مهم پسته در سال های آتی تبدیل شود. (مهرنژاد، 1387) از علل مهم شیوع آفت سم پاشی های بی رویه و غیر اصولی در باغات پسته است که موجب کاهش یافتن جمعیت دشمنان طبیعی آفت شده و همین امر باعث طغیان آفت سرخرطومی پسته شده است.
شکل شناسی سرخرطومی
حشره کامل به طول 5/5 و عرض 2 تا 3 میلی متر، خاکستری روشن تا تیره با خط های موازی و نقش های ویژه روی بالپوشها، چشم ها برآمده و پیشانی در بخش جلو فرورفتگی دارد. سر حشره به خرطوم بلندی تبدیل شده است که در انتهای آن قطعات دهانی قرار دارند. قطعات دهانی کوچک و تنها آرواره بال از بیرون دیده می شود. در قسمت کناری سر دو شیار دراز به نام scrobe وجود دارد. نخستین بند شاخک دراز و کشیده است و در این شیار جای دارد. شاخک geniculate و 11 بندی و در انتها به ماسوی سه بندی تبدیل می شود (سمیع و همکاران، 1384.) تخم حشره بیضی شکل و سفید متمایل به شیری و دارای ابعاد 2/0 ×8/0 2 میلی متر است که به تدریج تیره می شود. پس از گذشت دو هفته تخم ها به تدریج سیاه رنگ می شوند و الروهای سفید رنگ به طول 1 میلی متر از تخم خارج می شوند. الروها Curculioniform و پر جنب و جوش هستند. شفیره از نوع آزاد، کشیده و به رنگ سفید شیری با فلسهای بال به رنگ قهوه ای روشن است. (سمیع و همکاران، 1384)
زیست شناسی آفت
زمستان گذرانی آفت به صورت حشره کامل در پناهگاه ها و درون خاک انجام می شود. (جلیلوند، 1378 .)حشرات کامل در بهار همزمان با باز شده جوانه های گل از دهه اول فروردین روی جوانه های درختان پسته در باغ پدیدار می شوند و تا پایان اردیبهشت در باغ هستند. (سمیع و همکاران، 1384 .) حشرات ماده با نر جفت گیری کرده و تخم های خود را گونه تکی و یا دسته ای در البالی جوانه ها می گذارد (جلیلوند و همکاران، 1379 .) هر حشره روزانه 6/13 تخم می گذارد و متوسط تخم گذاری آن در طول دوره زندگی6/13 تا 6/17 عدد است. تخم ها در دسته های 10 تا 70 تایی وجود دارند. دوره جنینی تخم ها دو هفته است. (جلیلوند، 1378 .) از وضعیت زندگی میزبان یا میزبانهای مرحله الروی اطالعی در دست نیست ( مهرنژاد، 1387 .) چرخه کامل زندگی حشره 52 روز به طول می کشد و حشره یک نسل در سال دارد. (جلیلوند، 1378)
خسارت سرخرطومی
حشرات کامل در ابتدای فصل بهار از جوانه های پسته تغذیه می کنند و موجب از بین رفتن جوانه های زایشی و رویشی می شوند. حشرات کامل همزمان با متورم شدن و پدیدار شدن سبزینه در نوک جوانه های زایشی و رویشی مستقر شده و به شدت از جوانه ها تغذیه میکنند. (2002, Mehrnejad .) اطالعات کمی در مورد بیولوژی این آفت در دسترس است اما به نظر می رسد الرو حشره قادر به ایجاد خسارت در قسمتهای هوایی درختان پسته نیست (2002, Mehrnejad .) سرخرطومی پسته از گلها و میوه های جوان در حال تشکیل پسته نیز تغذیه می کند.(2002, Mehin-Farivar .) خسارت آفت بر روی ارقام زودگل مانند کله قوچی بسیار قابل توجه است. عدم کنترل آفت در شرایط طغیان موجب نابودی تا حدود 100 درصد جوانه های زایشی و رویشی می گردد. آفت هم در باغهای با مدیریت خوب و درختان مناسب و هم در باغ های ضعیف و درختان نامناب مشاهده می شود. ( مهرنژاد، 1387 .)
مبارزه با سرخرطومی
حشره كشهاي دیازینون به نسبت 5/1 در هزار و آندوسولفان به نسبت 5/2 در هزار در مرحله تغذیه حشرات كامل از جوانه هاي پسته بر روي حشرات كامل مؤثر مي باشد. (منبع
شماره 7)
منابع
1 .جلیلوند، ن.، 1378 .بررسی بیولوژی و تعیین میزان خسارت سرخرطومی پسته
davatchii Polydrosus .گزارش پژوهشی سالیانه بخش تحقیقات آفات و بیمارهای گیاهی
رفسنجان. صفحات 18-13.
2 .جلیلوند، ن.، فریور مهین، ح.، حاج عبدالهی، م و رجبی، ا.1379 .بررسی بیولوژی و
شیوه خسارت سرخرطومی پسته davatchii Polydrosus در منطقه رفسنجان. خالصه
مقاالت چهاردهمین کنگره گیاهپزشکی ایران- اصفهان، صفحه 99.
3 .سمیع، م.، علیزاده، ع و صابری ریسه، ر. 1384 .آفت ها و بیماریهای مهم پسته در ایران
و مدیریت تلفیقی آنها. انتشارات جهاد دانشگاهی واحد تهران، 301 صفحه.
4 .مهرنژاد، م. وضعیت آفت سرخرطومی پسته .sp Polydrosus در سالهای اخیر. فصلنامه
پسته ایران، شماره اول، شماره 4 ،بهار 1387 ،صفحه 48.
5. Davatchii, G.A. 1958. Etude biologique de la faune entomologiques
Des pistachio sauvages et cultives. Revue de pathology Vegetable et d
Entomologie agricole de france T 37:1-66.
6. Farivar-Mehin, H. 2002. The important beetle pest of the pistachio
trees in Iran. Acta Horticulturae (ISHS) 591:549-552.
7. http://pri.ir/Index.asp?sPage=Link&ContentID=1273
8. Mehrnejad, M.R. 2002. The current status of pistachio pests in Iran.
XI. GREMPA Meeting on Pistachio & Almond, Turkey, Sep.1999.
available from http://www.
ressources.ciheam.org/om/pdf/c56/01600196.pdf
انتهای مقاله
